Elektrotechniek

Onze electrotechniek discipline is een brede. Wij kunnen veel voor u betekenen.

Verlichting

Je komt een ruimte binnen en je hand reikt meteen naar de schakelaar om de verlichting aan te doen. Of, wat tegenwoordig steeds vaker het geval is, reageert de aanwezigheidsdetector op je binnenkomst. Het licht gaat aan en je begint met je bezigheden. Dit lijkt niet meer dan normaal, maar tegenwoordig zit daar een behoorlijk stukje techniek achter. Delen van de verlichting worden separaat in- of uitgeschakeld of schakelaars en aanwezigheidsdetectoren worden overbrugd door het bedienen van een touchscreen.

Niet alleen door het gebruiken van aanwezigheidsdetectoren, maar ook door middel van armaturen met daglichtregeling kan energie worden bespaard. Daarnaast kan door het toepassen van hoogfrequente armaturen de cyclustijd van de lichtbronnen worden vergroot, wat weer voordelen heeft voor het milieu. Door middel van opgedane kennis kan Rijndorp Installaties complete lichtplannen uitwerken en lichtberekeningen maken aan de hand met de wensen van de opdrachtgever en de mogelijkheden van de huidige techniek.

LED-verlichting

LED-verlichting is een van de producten van de moderne elektronicatechnologie, die niet meer uit het dagelijkse leven is weg te denken en waarvan de ontwikkeling nog steeds doorgaat. LED’s zijn betrouwbaarder dan conventionele lichtbronnen en hebben een levensduur van meer dan tien jaar. Bovendien gebruiken ze 90% minder energie. LED-lampen zijn echter ook complex en temperatuur gevoelig, ze geven dan minder licht en verouderen sneller, daarom gelden er strenge eisen voor. De toepassingen worden steeds talrijker en handiger. LED-verlichting werkt totaal anders dan andere lichtbronnen en hebben tal van voordelen die de voordelen van de gebruikelijke spaarlamp ruimschoots overstijgen.

Voordelen van LED’s

LED’s bieden veel voordelen ten opzichte van de traditionele gloeilampen. Welke precies hangt af van de betreffende toepassing, maar hier zijn enkele belangrijke voordelen:

Algemene voordelen:

• Zeer lange levensduur (50.000 uren);
• Lagere onderhoudskosten;
• Hogere efficiency dan gloei- en halogeenlampen;
• LED’s lichten meteen op;
• Volledig in sterkte regelbaar zonder kleurverlies;
• Geven kleuren direct weer zonder filters;
• Volledig kleurenspectrum;
• Dynamische regeling van kleuren en instelbaar witpunt.

Ontwerpvoordelen:

• Volledige vrijheid dankzij verborgen licht;
• Levendige, volle kleuren;
• Gericht licht voor meer efficiënte systemen;
• Krachtig licht zonder trillingen.

Milieuvoordelen:

• Bevat geen kwik;
• Geen infrarood- of uv-straling in het zichtbaar licht.

Hoe werken LED’s?

Een LED is een halfgeleider. Wanneer de LED op elektrische stroom wordt aangesloten, bewegen elektronen zich door het halfgeleidermateriaal waarbij sommige elektronen overgaan in een lagere energiestatus. Bij dit proces wordt de resterende energie afgegeven in de vorm van licht. De golflengte (en daarmee de kleur) van het licht kan op nagenoeg elke manier worden ingesteld met behulp van diverse halfgeleidermaterialen en productieprocessen. Bovendien is de breedte van de golflengte relatief smal, waardoor de kleuren helder worden weergegeven.

Behalve wit licht bestaan er voor nog creatievere toepassingen gekleurde LED’s. Tot slot kan een LED-lamp, in tegenstelling tot een spaarlamp, goed tegen vaak aan- en uitschakelen wat deze verlichting ook geschikt maakt voor het toilet.

Meer toepassingen

LED’s worden tegenwoordig behalve als verlichting ook gebruikt als infraroodzender van afstandsbedieningen, in lichtkranten, platte beeldschermen, remlichten van auto’s, tuinverlichting en zaklampjes. De productie van LED-lampen komt net uit de kinderschoenen, maar de toepassing ervan is veelbelovend. Het is een interessant alternatief voor spaarlampen, die weliswaar energiebesparend zijn maar toch zo hun nadelen hebben. Ook al is hun uiterlijke verschijning de afgelopen jaren verbeterd, het blijven kleine TL-buisjes, die zware metalen bevatten, een onprettig licht verspreiden en elektromagnetische velden genereren waar niet iedereen even goed op reageert. Als je je traditionele gloeilampen wilt vervangen voor energiezuinigere verlichting, is het de moeite waard om je eens te oriënteren op de mogelijkheden van LED-verlichting.

Dynamische verlichting

Dynamische verlichting lijkt een toverwoord voor energiebesparing en het verhogen van comfort en prestaties. Het precies afstemmen van het lichtniveau op de behoefte van de individuele mens en zijn omgeving vraagt meer dan alleen een technische oplossing. Dankzij de ontwikkelingen in de regel- en de stuurelektronica kan met verlichting meer variatie worden bereikt. Met dynamische verlichting kan het gewenste lichtniveau in de loop van de dag worden bijgesteld en aangepast aan de behoefte. In de openbare ruimte branden lantaarnpalen niet langer de hele nacht op vol vermogen, op de werkplek kan met de juiste balans in verlichting de concentratie langer vastgehouden worden. Het kunstmatig aanpassen van het dagritme levert goede resultaten op in de zorg. Dementerende patiënten voelen zich prettiger bij een dagritme dat niet door seizoenen wordt bepaald. In de sport zijn met dynamische verlichtingstechnieken de grote verschillen tussen de tijdzones op te vangen.

Dynamische verlichting op kantoor heeft als belangrijkste drijfveren het welzijn van het kantoorpersoneel, het verhogen van de prestaties en natuurlijk ook bezuiniging. De bio dynamische verlichtingsystemen dragen er aan bij dat onder andere het bioritme en de gemoedstoestand van mensen optimaal blijven. Zo is er aan het begin van de dag meer en witter licht nodig, evenals na de lunchpauze waardoor de zogenoemde “lunch-dip” wordt tegengegaan. Dynamische verlichting zou dan het verlichtingsniveau op de werkplek gezond moeten houden.

Op de werkplek is een heel delicate afstemming van licht van het beeldscherm, het werkvlak en omgevingslicht vereist.

Noodverlichting

Eenvoudig gezegd vallen onder de term noodverlichting volgens de NEN-EN 1838 vluchtrouteverlichting, anti-paniekverlichting en verlichting van werkplekken met verhoogd risico.

Vluchtrouteverlichting

De vluchtrouteverlichting moet zeker stellen, dat de vluchtmogelijkheden goed kunnen worden herkend en op een veilige manier kunnen worden gebruikt. Vluchtrouteverlichting bestaat uit de vluchtwegverlichting (verlichting van de route zelf) en vluchtwegaanduiding. Vluchtwegaanduiding bestaat uit beeldtekens, de pictogrammen. Deze wordt in detail beschreven in de NEN 6088.

Anti-paniekverlichting

Deze verlichting dient paniek te voorkomen en personen in staat te stellen een plaats te bereiken waar de vluchtroute kan worden herkend.

Verlichting van werkplekken met verhoogd risico

Deze dient ervoor te zorgen dat personen, die door het wegvallen van verlichting in een mogelijk gevaarlijke situatie verkeren, voldoende licht hebben om een gevaarlijk proces af te sluiten en aansluitend veilig te vluchten.

Regelgeving en normering

In feite doen twee wetten een uitspraak over noodverlichting. Deze worden aangevuld door een aantal normen.

• Het Bouwbesluit
• De Arbo-wet
• De Normering
• Het Bouwbesluit

In de Model Bouwverordening, gebaseerd op het bouwbesluit, wordt verwezen naar een tweetal NEN normen: de NEN-EN 1838 en de NEN 6088 (zie later in de tekst).

Het Bouwbesluit bevat de minimum bouwtechnische voorschriften voor nieuw te bouwen bouwwerken. Hier zijn algemene eisen gedefinieerd ten aanzien van noodverlichting. Voor de uitvoering hiervan verwijst het naar de Gemeentelijke Bouwverordening. Deze Gemeentelijke Bouwverordening is gebaseerd op de Model Bouwverordening, opgesteld door V.N.G.

In het kader van de Arbo-wet is het Arbeidsomstandighedenbesluit van kracht. In dit besluit staat de veiligheid en gezondheid op arbeidsplaatsen centraal. Als gevolg van deze regelgeving berust bij de werkgever de verplichting hiervoor zorg te dragen.

De werkgever is verplicht te zorgen voor de aanwezigheid van vluchtwegen en nooduitgangen. Ook noodverlichting is in dit kader één van de noodzakelijke voorzieningen. Deze dient een veilig gebruik van de vluchtwegen en nooduitgangen mogelijk te maken.

Normering

Hieronder vindt u een kort overzicht van de meest relevante normen omtrent noodverlichting.

NEN-EN 1838: deze norm definieert lichttechnische voorschriften waaraan noodverlichting in gebouwen moet voldoen. De NEN-EN 1838 biedt concrete eisen omtrent de omstandigheden en verantwoordelijkheden bij de inrichting van een noodverlichtingsinstallatie.

NEN 6088: deze norm geeft producteisen en bepalingsmethoden voor vluchtwegaanduiding. Zij bepaalt onder andere welke pictogrammen voor vluchtwegaanduiding mogen worden gebruikt.

Verdeelinrichtingen

Verdeelinrichtingen zijn behuizingen van kunststof of plaatstaal voor het monteren, elektrisch aansluiten en afschermen van componenten voor energiedistributie en industriële automatisering.

Verdeelinrichtingen bieden de volgende functies:

• Het beschermen van mensen en dieren tegen aanraking van onder spanning staande interne delen.
• Het beschermen van de componenten en alle interne verbindingen tegen externe factoren zoals stof en water.
• Het informeren van de gebruiker over de status van de elektrische installatie.
• Het kunnen meegroeien met de rest van de installatie.

Afhankelijk van hun toepassing en de afmetingen van de benodigde in te bouwen componenten, kunnen verdeelinrichtingen in vele afmetingen voorkomen: van kleine verdelers voor de woningbouw tot grote verdelers voor de industrie, infra en gebouwen.

Alle verdeelinrichtingen bieden bescherming tegen aanraking van onder spanning staande delen en afhankelijk van de gekozen uitvoering, ook tegen stof en water.

Verdeelsystemen

Om te zorgen dat het juiste vermogen op een bepaalde positie in een gebouw kan worden opgenomen moet men zorgen voor een nauwkeurig berekend voedingssysteem. Bij een te kleine afzekering kunnen hele delen zonder stroom komen, wat niet alleen vervelend is voor de medewerkers maar ook financieel een tegenvaller. Daarnaast kan een te dun gekozen voedingskabel zeer grote gevolgen hebben voor het gehele pand, waarbij brand niet is uitgesloten.

Rijndorp Installaties kan met een geavanceerd rekenprogramma de juiste afzekering en voedingskabels tot op de mm² diameter nauwkeurig berekenen en turn-key afleveren. Hierdoor kunt u overbodig dikke voedingskabels uitsparen, wat gezien de stijgingen van de koperprijzen van de afgelopen jaren, een forse besparing op kan leveren.

EIB

Verlichting is de basisfunctionaliteit van een domoticasysteem, al wordt het pas echt interessant als er meer functionaliteiten aan toegevoegd worden zoals rolluiken of zonweringen, verwarming of koeling, ventilatie, energiemeting enzovoort. De Europese Installatie Bus (EIB) is de standaard die Siemens samen met een aantal Europese fabrikanten uitgebracht hebben om tot één gemeenschappelijke standaard voor domotica te komen. EIB (Europese Installatie Bus) is begin jaren negentig in de vorige eeuw ontstaan. Een vijftal fabrikanten wilden een gemeenschappelijke communicatiebus uitbrengen voor elektrotechnische installaties. In de daaropvolgende vijftien jaar is het systeem verder blijven groeien en zijn er steeds meer fabrikanten en producten bijgekomen.

KNX

Begin 2000 bleken nog twee andere Europese standaarden in opkomst te zijn. Naast EIB waren er ook Batibus, uit het domein van verwarming en koeling, en EHS (European Home Systems), uit het domein van wit- en bruingoed. Omdat het niet erg zinvol leek om elkaar te gaan beconcurreren, besloten de drie rond de tafel te gaan zitten om tot één gemeenschappelijke convergentiestandaard te komen. Dat is KNX (Konnex) geworden. Daarbij is EIB de basis, omdat dat systeem al het verst in zijn ontwikkeling gevorderd was.

Voor EIB verandert er dan ook nagenoeg niets. Alle EIB-installaties die vanaf begin jaren negentig zijn ingesteld blijven dan ook compatibel met de nieuwe KNX producten. De hele ontwikkeling richting KNX zorgde ook voor de toevoeging van tal van communicatiemedia, ondermeer draadloos via radiofrequentie en TCP/IP.

Energiebesparing

Een geïntegreerd bussysteem volgens een gemeenschappelijke convergentiestandaard heeft als groot voordeel dat het comfort en de veiligheid erdoor wordt verhoogd. Daarnaast is er het argument van de energiebesparing, zeker voor de toepassing verwarming, dat in volle Kyoto-hype zeker meegenomen is. Een domoticasysteem laat toe de woning in verschillende zones op te splitsen, die elk met verschillende temperatuurregelaars zijn uitgerust. Een afzonderlijke thermostaat in het bureau of de logeerkamer bijvoorbeeld laat de eindgebruiker toe die ruimtes enkel te verwarmen op de momenten dat hij er gebruik van maakt. Extra bekabeling is daarbij niet nodig, want de buskabel is sowieso voorhanden in functie van de verlichting. De thermostaat kan er mee op worden aangesloten, zodat de verschillende verwarmingszones aanstuurbaar worden. Domotica is in deze toepassing dus heel wat meer dan luxe of comfort: de eindgebruiker realiseert een voelbare energiebesparing.

Gekoppelde informatie

Een domoticasysteem heeft niet als bedoeling om als alarminstallatie te fungeren. Toch kunnen bepaalde toepassingen ook op veiligheidsgebied voordelen bieden. Zo is het mogelijk om bijvoorbeeld de ramen van magneetcontacten te voorzien bijvoorbeeld, en het domoticasysteem een signaal te laten geven, wanneer er ergens een raam openstaat. Wanneer het nacht wordt of de eindgebruiker de woning denkt te verlaten, is dat nuttige informatie. Door dat soort informatie te koppelen aan de informatie die van de verwarmingsinstallatie afkomstig is, ontstaat pas echt de meerwaarde van een domoticasysteem. Het is duidelijk dat het argument ‘energiebesparing’ aan overtuigingskracht wint, wanneer je de hulp van het domoticasysteem krijgt om ook de ramen en de deuren te sluiten in een ruimte die je volop aan het verwarmen bent. Doordat een Viessmann, een Buderus of een Siemens Synco-regelaar eveneens KNX-compatibel zijn, kan de eindgebruiker bij de installatie vragen de koppeling in het domoticasysteem te leggen met de brander van de verwarming, waardoor de ketel als het ware ‘weet’ in welke ruimtes in huis er hoeveel procent warmtevraag is. De ketel zal daardoor spaarzamer werken. Een dergelijke meerwaarde kan enkel met een open standaard die verschillende fabrikanten ondersteunen.

Veiligheid als meerwaarde

We zeiden het al: een domoticasysteem is geen alarminstallatie, maar door koppelingen in het systeem ontstaan toch krachtige functies die op veiligheidsvlak meerwaarde bieden. Zo is het mogelijk om een alarmsignaal gepaard te laten gaan met het in één beweging aanschakelen van alle verlichting door het domoticasysteem. Ook rookdetectoren kunnen rechtstreeks aan het systeem gekoppeld worden. Het klinkt misschien als een soort sciencefiction in de oren, maar met integratie van een telefoonmodule is het mogelijk om naar de woning te bellen en op die manier tal van functies te controleren of alsnog in te stellen. Wil de eindgebruiker dat het iets warmer is thuis, wanneer hij straks thuiskomt, dan kan hij dat vanop afstand telefonisch regelen. Dat soort toepassingen laten goed de meerwaarde van domotica zien, als systeem waarin een heel aantal stukjes intelligentie in een geïntegreerd systeem samenkomen. Door ze met elkaar te verbinden, biedt het systeem meer dan de loutere optelsom van de delen. Dat moet de eindgebruiker in gedachte houden, wanneer hij het prijskaartje evalueert, nog daargelaten dat hij op langere termijn, in het bijzonder op het vlak van verwarming, energie bespaart.